Isgançelakordz (Mucizeler) Manastırı, Van Gölü’nün kuzey kıyılarını tepeden gören, 4434 metre yüksekliğindeki Sipan ya da Nekh-Masis [Süphan] Dağı’nın güneybatı eteklerinde, 2100 metre yükseklikte, düz bir kayalık çıkıntı üzerine kuruludur. Manastır, 38° 49’ Kuzey enlemi, 42° 42’ Doğu boylamında, Ardzge [Adilcevaz] kazasının kuzeyindeki Kilise Dağı’ndadır.
Église du Saint-Signe Thaumaturge, façade nord, 2012 (Coll. P. Maguesyan).
Eskiden ‘Surp Yeraşkhavor’ (Aziz Koruyucu) ve ‘Ardzge Manastırı’ olarak anılan Surp Isgançelakordz Manastırı, bu adı, ithaf edilmiş olduğu üç kutsiyetten biri olan –ve kimi zaman ‘Baderazmi Surp Nışan’ da (Kutsal Savaş Nişanı/Haçı) denen– Isgançelakordz Surp Nışan’dan (Şifa Veren / Mucizevi Kutsal Nişan/Haç) alır. Diğer ikisi, Surp Sion ve Morın Luso Surp Asdvadzadzni Anabad’dır (Işığın Annesi Azize Bakire Meryem; bkz. no. 9). Geçmişte, içinde bebek İsa’nın yıkanmış olduğu mucizevi banyo teknesinden bir parçayı barındırmakla da iftihar etmiş olan manastır, iki çok eski kitabın kolofonlarına (künye bilgileri) göre, 9. yüzyıldan önce kurulmuştur. 1205 yılında, manastırın cemaati, komşu Khlat [Ahlat] kazasında, Papert’te [Bayburt] kadı olan birinin rehin tuttuğu değerli bir elyazmasını kurtarmak için gereken fidyeyi ödemek amacıyla para toplama girişiminde bulunmuş, ödemeyi nihayetinde Muş’taki Surp Arakelots [Aziz Havariler] Manastırı’nın (bkz. no. 54) cemaati yapmıştır. Söz konusu elyazması, 1201 yılında Sebuh Dağı’ndaki [Kara Dağ] Avak Manastırı’nda (bkz. no. 44) bir araya getirilen vaazlardan oluşan Muşo Carındir (Muş Derlemesi) adlı ünlü eserdir. 14. yüzyıldan 17. yüzyıla kadar, adı sürekli olarak bir skriptoryum olarak geçen Isgançelakordz Manastırı, Pıznunik Episkoposluğu'nun merkezidir. 1460’lı yılların başında, Başrahip Minas’ın son günlerinde manastır cemaatine katılan ve manastırın en büyük başrahiplerinden olan şair Hagop Nedrarents (ö. 1501), Ardzge ibadethanesini şu sözlerle över: “Ey muhteşem Kutsal Nişan, muazzez Nişan / Ebedi olanın (Tanrı’nın) ihtişamıyla bezenmiş Nişan / Kötü Ruh’un gücünü alt eder / İnsanların dertlerine derman olursun.” Manastır, 16. yüzyılın sonunda başepiskoposluk makamı olur. Kilise ve narteksi, 17. yüzyılda, olasılıkla 1648 depreminin ardından, Başepiskopos Simeon tarafından restore ettirilmiş ya da yeniden inşa ettirilmiştir. 1896 yılında, birçok diğer Ermeni kurumu gibi, Isgançelakordz Manastırı da yağmalanmış ve yakılmıştır. Van Episkoposluk Kurulu’nun kararıyla, Keşiş Yeğişe tarafından 1902 yılında restore ettirilen manastırın son başrahibi, Magar Der Hovhannesyan, 1915'te Papert [Bayburt] yakınlarında şehit düşmüştür.
Kesit ve plan (Thierry, 1989, 209)
Manastırda şu yapılar yer alıyordu: İki adet ayaklı, serbest sütunun arasında duran, sekizgen bir kubbe kasnağı ve piramit şeklinde bir kubbeye sahip, kapalı haç planlı bir yapı olan ve 17. yüzyılda yeniden inşa edilen Isgançelakordz Surp Nışan Kilisesi; kiliseyi batı yönünde genişleten, yan kemerlerinde sivri bir beşiktonozu olan, daha önce inşa edilmiş ve kilise gibi 1902 yılında restore edilmiş, kiliseyle birlikte 15,3 × 7,1 metre ölçülerinde bir blok oluşturan bir narteks; duvarlarla çevrili bir alan; ortak binalar. Manastırın çok sayıda mülkü de bulunuyordu.
Isgançelakordz Manastırı Birinci Dünya Savaşı’nın ardından gaspedilmiş ve metruk kalmıştır. 1960’lı yıllara gelindiğinde, manastır alanından geriye, yalnızca, kilisenin doğu ucunun iki tarafında birkaç iz kalmış, eklenti binaların tamamı yok olmuştur. O döneme zaten hasarlı şekilde ulaşmış olan kilise ve narteks ise, günümüzde, kaplama taşlarının söküldüğü yerlerde delikleri olan, çimento bir iskeletten ibarettir. Bu zayıf payandanın üzerinde, kubbenin bugüne ulaşabilmiş yarısı durmaktadır.
Plan : restitüsyon
Akinian, 1922-1964, IV [1938], 119-139. Oskian, 1940-1947, II [1942], 444-453. Thierry, 1989, 206-212.